AUTISM in CONTEXT

Elaine is ongelooflijk bang voor geluiden en alles wat op haar afkomt. Ze is zo bang voor de stofzuiger dat ze zelfs niet in de buurt durft te komen van de kast waarin de stofzuiger staat. Wanneer de stofzuiger gebruikt wordt, dan loopt ze naar de garage en bedekt ze haar oren met haar handen.
Wanneer Richard een ruimte binnen komt, dan schakelt hij de lichten onophoudelijk aan en uit.
Herbert springt op van plezier wanneer iemand een lucifer aansteekt. Hij is daarentegen bang voor stromend water.
Charles kan bokalen en deksels uren aan een stuk laten tollen. Hij is uitermate geïnteresseerd in lichtreflecties.
Frederick wil niet dat ik hem aanraak of dat ik mijn arm rond hem leg. Maar hij komt wel naar me toe en raakt mij aan.

Dit zijn uittreksels uit het artikel van Leo Kanner, een van de eersten die autisme beschreef. Het artikel dateert van 1943. Kanner, van opleiding cardioloog, was een getalenteerd geneesheer en hij werkte zichzelf op tot allereerste kinderpsychiater ter wereld. Kanner beschrijft in dat artikel 11 kinderen. Zijn beschrijvingen zijn na meer dan 75 jaar nog altijd zeer herkenbaar en ze getuigen van een indrukwekkend observatievermogen. Kanner merkte de zintuigelijke ‘eigenaardigheden’ van de kinderen in zijn praktijk goed op. Hij stelde vast dat ze enerzijds een afkeer of zelf schrik hadden voor allerlei prikkels (vooral geluid, maar ook bijvoorbeeld voedsel) maar anderzijds allerlei zintuiglijke prikkels opzochten of zelf genereerden. Hij dacht dat de zintuiglijke eigenaardigheden het gevolg waren van de hunker van deze kinderen naar ‘alleenheid’ (aloneness) en ‘gelijkheid’ (sameness). Geluiden, licht en aanrakingen waren een inbreuk op hun veilige autistische wereld. Sommige kinderen sloten deze indringers af, wat verklaarde waarom bij bijna de helft een vermoeden ontstond dat ze doof waren. Een andere reactie was angst en stress.
Zelf stelden de kinderen ook allerlei gedrag dat leidde tot eenzelfde, repetitieve zintuiglijke ervaring, zoals heen en weer wiegen, het laten tollen van voorwerpen of het maken van geluid zoals neuriën, zingen of bepaalde woorden en klanken herhalen, gedrag dat we nu kennen als ‘stimming’. Daarmee zorgden ze voor een minder veranderlijke omgeving.

Leo Kanner had uitstekend geobserveerd. Voor de interpretatie van zijn observaties was hij evenwel afhankelijk van de toenmalige inzichten in de psychologie en de psychiatrie. Helemaal fout zat hij niet met zijn verklaring, maar dankzij de ontdekking van het voorspellende brein kunnen we anno 2021 de zintuiglijke eigenaardigheden in autisme veel beter verklaren. En openen zich nieuwe perspectieven naar een betere aanpak van de zintuiglijke problemen in autisme.

Recente studies die de prikkelverwerking bij mensen met autisme onderzochten vanuit het nieuwe perspectief van het voorspellende brein kwamen tot een merkwaardige vaststelling: autistische breinen zijn niet meer of minder sensitief voor prikkels, maar ze reageren er wel sterker op. De sensorische eigenaardigheden in autisme zijn dus strikt genomen niet sensorisch, omdat ze zich voornamelijk afspelen in het emotionele brein, het limbisch systeem. De zintuiglijke overbelasting die mensen met autisme ervaren is het gevolg van een vicieuze cirkel waarin hun brein terecht gekomen is en waarbij onzekerheid, het absoluut hanteren van voorspellingsfouten en de bijhorende stress een sleutelrol spelen. Omdat de sensorische problemen in autisme zich eerder in het limbisch systeem dan in het sensorisch systeem bevinden, is het prikkelarm maken van de omgeving niet per definitie autismevriendelijk.

Bovenstaande tekst is uittreksel uit het boek “Autisme en het voorspellende brein” dat eind volgende maand verschijnt. In dat boek een volledig hoofdstuk over de nieuwe verklaring van de zintuiglijke problemen in autisme. (Het is zelfs het grootste hoofdstuk geworden!). Geen zin om te wachten op dat nieuwe boek? In een webinar over de zintuiglijke problemen bekeken vanuit het model van het voorspellende brein maak je alvast kennis met de nieuwste inzichten.